31 January 2013

31/01/13: ΒΙΝΤΕΟ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ - ΘΕΕ Μ' ΘΑ ΠΑΙΡΩ ΤΟ ΜΑΧΑΙΡ - ΣΟΦΙΑΝΙΔΗΣ - ΣΙΔΕΡΑΣ - ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ



"ΘΕΕ Μ' ΘΑ ΠΑΙΡΩ ΤΟ ΜΑΧΑΙΡ"

τραγούδι ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΟΦΙΑΝΙΔΗΣ
στίχοι μουσική ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΣΙΔΕΡΑΣ
λύρα ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ
από το CD "ΑΒΖΗΣΤΟΣ ΚΑΝΤΗΛΑ"

"THEE M' THA PERO TO MASHER"

GIORGOS SOFIANIDIS vocals
GRIGORIS SIDERAS lyrics - music
STAVROS MICHAILIDIS Pontian lyra
from the CD "Avzistos Kantila"



Radio Trapezounta Boston
www.radiotrapezounta.com
Dedicated to the Musical Traditions of Hellenic Pontos
Trapezounta.com
Dedicated to Pontian Hellenism

30 January 2013

30/01/13 ΒΙΝΤΕΟ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ: ΤΑΣΟΣ ΚΑΙ ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΖΑΝΤΖΙΔΗΣ - ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΓΓΟΣ

ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ


ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ
"Ο νευροχειρουργός Χρήστος Αντωνιάδης που σώζει ζωές με το νυστέρι του και θεραπεύει ψυχές με το στίχο του" (Λευτέρης Χαψιάδης)











Από το δίσκο "ΣΥΝΑΠΑΝΤΕΜΑΝ" (1994)
με Στέλιο Καζαντζίδη, Στάθη Νικολαϊδη και Χρήστο Χρυσανθόπουλο


ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ






Από το δίσκο "ΠΑΤΡΙΔΑ Μ' ΑΡΑΕΥΩ 'ΣΕ" (1997)
με Στέλιο Καζαντζίδη, Στάθη Νικολαϊδη και Χρήστο Χρυσανθόπουλο


ΟΣΗΜΕΡΟΝ Η ΠΑΝΤΡΕΙΑ
ΤΟ ΚΑΡΔΟΠΟ Μ' ΑΓΡΑΜΠΕΛΟΝ







Από το δίσκο "ΜΑΥΡΟΘΑΛΑΣΣΑ" (1998)
με τους Αχιλλέα Βασιλειάδη, Γιάννη Κουρτίδη και Κώστα Σιαμίδη



ΠΑΡΑΚΑΘ'
Ο ΚΟΥΜΠΑΡΟ Μ' 
Η ΧΑΡΑ
ΜΗ ΚΛΑΙΝΙΕΙΣ ΤΗΝ ΚΕΜΕΝΤΖΕ Μ' 
ΣΠΕΝΤΑ Μ' 






Από το δίσκο "ΟΣΑ 'Κ' ΕΠΡΟΦΤΑΣΑ ΝΑ ΛΕΩ" (1999)

με τους Χρήστο Χρυσανθόπουλο, Φίκο Καλλιφατίδη, Γιώργο Στεφανίδη, και Κώστα Διαμαντίδη 


ΘΕΕ Μ' Σ' 'ΣΟ ΠΑΡΑΠΕΝΤΕ
ΛΕΝΙΤΣΑ Μ' 
ΞΕΝΗΤΕΜΕΝΟΝ ΨΥΟΠΟΝ ΜΟΥ










Από το δίσκο "ΠΙΣΑΓΚΩΝΑ ΔΕΜΕΝΟΣ" (2009)
με τους Γιώργο Στεφανίδη και Κώστα Σιαμίδη


ΠΑΙΔΗΝ ΔΕΚΑΤΕΤΡΑΧΡΟΝΩΝ
'Σ ΣΟ ΚΑΛΥΒ' Ν' ΑΤΣ' ΜΑΝΑΧΟΝ-Ι
ΕΚΡΥΦΤΑ ΤΟ ΚΑΡΔΟΠΟ Σ' 
ΙΝΤΑΝ ΤΗΝ ΕΓΑΠ ΣΚΟΤΩΝ








Από το δίσκο "ΜΕΛΙΡΙΣ" (2011)
με τους Ματθαίο Τσαχουρίδη και Στάθη Νικολαϊδη






29 January 2013

29/01/13 ΒΙΝΤΕΟ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ: Τ' ΑΝΤΡΟΝΙΚ - ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ-ΚΩΣΤΑ ΣΙΑΜΙΔΗΣ



Αφιερωμένο στη μνήμη του Χρήστου Αντωνιάδη που τον χάσαμε σήμερα. 

ΠΕΘΑΝΕ Ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ




Σήμερα Τρίτη 29 Ιανουαρίου έφυγε από την ζωή ο μεγάλος στιχουργός και διακεκριμένος νευροχειρούργος ο Χρήστος Αντωνιάδης σε ηλικία μόλις 63 χρονών σύμφωνα με πληροφορίες από το kozan.gr. 

Αποτέλεσε καμάρι του νεώτερου Ποντιακού Ελληνισμού τόσο ως σπουδαίος επιστήμονας στην Ιατρική όσο και ως στιχουργός που είχε την μοναδική ικανότητα να περιγράφει σύγχρονες μορφές ζωής και καταστάσεις μέσα από αυθεντικά ποντικά στιχουργήματα.

Η κηδεία του θα γίνει αύριο Τετάρτη στις 12 το μεσημέρι στην γενέτειρά του, Ξηρολίμνη Κοζάνης.

Ακολουθεί ένα σύντομο βιογραφικό του σπουδαίου αυτού ανθρώπου:

Χρήστος Αντωνιάδης: Επίκουρος καθηγητής Νευροχειρουργικής Κλινικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θράκης. Γεννήθηκε στην Ξηρολίμνη της Κοζάνης και σπούδασε στην Ιατρική Σχολή της Θεσσαλονίκης. Το 1976 μετέβη στην Γερμανία όπου και εκπαιδεύτηκε εντατικά στην μικροχειρουργική και στη νευροδιαγνωστική. Μετά τη στρατιωτική του θητεία στην Ελλάδα επέστρεψε στην Γερμανία όπου το 1982 αναγορεύτηκε διδάκτορας του Πανεπιστημίου. Εκλέχτηκε Λέκτορας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης το 1992 και το 1998 επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ. Τα τελευταία χρόνια εργάζονταν ως Νευροχειρουργός στο «Ιατρικό Διαβαλκανικό Κέντρο Θεσσαλονίκης». Με δική του επινόηση στη Νευροχειρουργική Κλινική του ΑΠΘ υπό την διεύθυνση του καθηγητή κ. Φάρογλου και όλων των συνεργατών της κλινικής ανέπτυξε νέα μέθοδο στην αντιμετώπιση των χρόνιων υποσκληριδίων αιματωμάτων με αποτελέσμα την ελαχιστοποίηση των υποτροπών και τον μηδενισμό της θνητότητας. Η μέθοδος αυτή σήμερα αποτελεί μια βασική μέθοδο στην αντιμετώπιση των χρόνιων υποσκληριδίων αιματωμάτων. Το συγγραφικό και ερευνητικό του έργο περιλαμβάνει περισσότερες από 150 εργασίες που έχουν ανακοινωθεί σε διεθνή και ελληνικά επιστημονικά συνέδρια ή έχουν δημοσιευτεί σε δύο διεθνή συνέδρια. Ασχολήθηκε με την ποντιακή μουσική, έχει γράψει ποντιακούς στίχους, που  μελοποιήθηκαν και τραγουδήθηκαν από καταξιωμένους πόντιους καλλιτέχνες. Αξιόλογη είναι η συμμετοχή του στην ποντιακή δισκογραφία με κατ’ εξοχήν δικά του τραγούδια σε 7 δίσκους.

 Τα τραγούδια που έγραψε ακούγονται καθημερινά από όλους του ραδιοφωνικούς σταθμούς της χώρας που παρουσιάζουν ποντιακό πρόγραμμα και συνοδεύουν κάθε πολιτιστική εκδήλωση, γλέντι, γιορτή και χαρά, σε κάθε γωνία της γης, όπου ζουν Πόντιοι. Τραγούδια που περιγράφουν με τρόπο μοναδικό τις αλησμόνητες πατρίδες και τα βάσανα της προσφυγιάς, αναδεικνύουν μεγάλα κοινωνικά ζητήματα της εποχής μας και υμνούν τις ανθρώπινες σχέσεις και τον έρωτα. Ποιος δεν έχει ακούσει «Την Πατρίδα μ’ έχασα», «Πατρίδα μ’ άραεύωσε», «Μαυροθάλασσα», «Ορθοδοξία», «Χαρά» και «Χούι – Χούι». Ελάχιστοι είναι αυτοί, ακόμα και μεγάλοι δημιουργοί, που ευτύχησαν να κάνουν τόσες πολλές και μεγάλες επιτυχίες. Η πρώτη του ποιητική συλλογή «Κατάθεση ψυχής» μελοποιήθηκε από το Χρήστο Χρυσανθόπουλο και έγινε δίσκος στον οποίο συμμετείχε ως ερμηνευτής ο Στέλιος Καζαντζίδης. Έχει μεταφράσει και διασκευάσει τη «Μήδεια» στην ποντιακή διάλεκτο.

Ακολουθώντας πιστά τη ρήση του Ελύτη, «μόνη έγνοια η γλώσσα μου», ο Αντωνιάδης κατέθετε καθημερινά την αγωνία του για το μέλλον της ποντιακής διαλέκτου, ελπίζοντας ότι συμβάλλει στην διάσωσή της με το έργο του. 

«Αυτή η διάλεκτος, που τη φόρτωσε ο Ιάσονας πριν 2.700 χρόνια επάνω στην ''Αργώ'' και την κουβάλησε κι έζησε εκεί επί 27 αιώνες, γιατί πρέπει τώρα να πεθάνει; Και αυτό το αξιοθρήνητο γεγονός γιατί να τύχει στη γενιά μου, γιατί να λάχει σε μένα να είμαι ένας αυτόπτης μάρτυρας ενός τέτοιου επικείμενου θανάτου. Η ποίηση που γράφω έγκειται στην αναζήτηση ''μαγικών'' ποντιακών λέξεων με αρχέγονη σημασία και φωνητική αξία, με στόχο να μείνει ζωντανή η ποντιακή διάλεκτος. Είμαι ένας ελεύθερος σκοπευτής - στιχουργός στρατευμένος να προστατέψω τη γλώσσα μου. Προσωπικά διαλαλώ ότι δεν έχασα την πατρίδα μου. Θέλω να πιστεύω ότι είμαι είναι ένας εσωτερικός μετανάστης από τον Πόντο στη Μακεδονία».


ΠΗΓΗ: www.pontos-news.gr


Χρήστος Αντωνιάδης - Χρήστος Χρυσανθόπουλος



Ενας γιατρός σώζει το ποντιακό τραγούδι

Ο νευροχειρουργός Χρήστος Αντωνιάδης γράφει στίχους και μεταφράζει Ευριπίδη στη διάλεκτο του Πόντου

«Εντάμαν με την κεμεντζέν, σ΄ έναν πατεμασέαν/θα λέω τα πονετικά μ΄, μ΄ ισούλ΄ κον τοξαρέαν», δηλαδή «αντάμα με τη λύρα μου σ΄ έναν σκοπό επάνω/ θα πω για αυτά που με πονούν μ΄ ανάλαφρο τοξάρι». Για τον νευροχειρουργό Χρήστο Αντωνιάδη, πέρα από όσα περιγράφει στο τραγούδι του«Παιδίν δεκατετράχριονον» (το δίστιχο είναι παρμένο από αυτό), τα «πονετικά» σημαίνουν και κάτι ακόμη: αυτό που τον πονάει είναι να μην εξαφανισθεί η ποντιακή διάλεκτος. Με σύνθημά του «Η ποντιακή διάλεκτος δεν έχει το κουράγιο να πεθάνει», εδώ και 15 χρόνια γράφει στίχους στα ποντιακά μεταφέροντας ουσιαστικά τα βιώματα που «εισέπραξε» πριν από χρόνια από τη γιαγιά του με έναν και μοναδικό σκοπό: «Να μη χαθεί η γλώσα μας.Αυτός είναι άλλωστε και ο μοναδικός λόγοςπου ασχολήθηκα με τη στιχουργική. Είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι όταν μια γλώσσα-διάλεκτος δεν διδάσκεται στα σχολεία,είναι καταδικασμένη να πεθάνει.Και δεν θέλω να συμβεί αυτό στα ποντιακά» σημειώνει. Προσφάτως κυκλοφόρησε το άλμπουμ «Πισάγκωνα δεμένος» (έχουν προηγηθεί ακόμη τέσσερις δίσκοι) με τις συμμετοχές του Κώστα Σιαμίδη στη λύρα, του ΓιώργουΣτεφανίδη στο τραγούδι και του Γιάννη Πολυχρονίδηστο νταούλι, ένα άλμπουμ που «πατάει» στα παραδοσιακά ακούσματα του Ανατολικού Πόντου (αξίζει να σημειωθεί ότι οι ποντιακοί στίχοι συνοδεύονται από τη νεοελληνική απόδοσή τους). Αυτή όμως δεν είναι η πρώτη επαφή του Χρήστου Αντωνιάδη με τη μουσική. Ολα άρχισαν πριν από 15-16 χρόνια από ένα ταξίδι του στον Πόντο, στην Τραπεζούντα συγκεκριμένα, στα χωριά των παππούδων του. Η παρότρυνση ήρθε λίγο αργότερα από τον κορυφαίο δεξιοτέχνη της ποντιακής λύρας Χρήστο Χρυσανθόπουλο: η πρώτη ποιητική συλλογή του Αντωνιάδη «Κατάθεση ψυχής» μελοποιήθηκε από τον Χρυσανθόπουλο, ενώ συμμετείχε, ως ερμηνευτής, ο Στέλιος Καζαντζίδης. Ηταν τραγούδια που μιλούσαν για τις αλησμόνητες πατρίδες και τα βάσανα της προσφυγιάς, αναφέρονταν σε κοινωνικά ζητήματα της εποχής μας και υμνούσαν τις ανθρώπινες σχέσεις και τον έρωτα. 

Ο Χρήστος Αντωνιάδης δεν κρύβει τη συγκίνησή του και μόνο στη σκέψη ότι η ποντιακή διάλεκτος μπορεί να εξαφανισθεί. «Αυτή η προσπάθεια που γίνεται μέσω των τραγουδιών έχει ως στόχο να παραμείνει ζωντανή η ποντιακή λαλιά.Στους στίχους που γράφω,άλλωστε,δεν κάνω τίποτε περισσότερο από το να αναπαράγω τις ιστορίες που έλεγε η γιαγιά μου για τον Πόντο...Είναι συγκινητικό να βλέπω σήμερα μικρά παιδιά να μιλούν τηδιάλεκτό μας.Γι΄ αυτό και δημιουργήθηκε αυτή η παρέα με τους λυράρηδες και τους τραγουδιστές:για να ασχοληθούμε με τη διάλεκτό μας.Και εγώ διάλεξα τον πιο εύκολο δρόμο: να γράφω στίχους».
Ε κτός από στίχους, ο Χρήστος Αντωνιάδης έχει μεταφράσει και τη «Μήδεια» τουΕυριπίδη στην ποντιακή διάλεκτο: «Ελπίζω να εκδοθεί και να μείνει στις βιβλιοθήκες τωννεότερων γενιών.Να μάθουν για παράδειγμα ότι τις “Συμπληγάδες πέτρες” εμείς οι Πόντιοι τις λέμε συμπληγολίθαρα». Ως τότε, παράλληλα με την εξάσκηση του ιατρικού επαγγέλματος, θα συνεχίσει να επισκέπτεται τον τόπο καταγωγής του στην Κοζάνη σχεδόν κάθε Σαββατοκύριακο, να δίνει το παρών στις ποντιακές μαζώξεις, να τραγουδά, να χαλαρώνει, να διασκεδάζει, αλλά κυρίως... να σκέπτεται και να γράφει στα ποντιακά. 

«Σκοπός μας το “φρεσκάρισμα” της παράδοσης» 
Ο Χρήστος Αντωνιάδης δεν σκοπεύει να κόψει τις ρίζες με το ποντιακό παρελθόν του. Δίνει πάντα το παρών σε εκδηλώσεις Ποντίων, χαίρεται να βλέπει μικρά παιδιά να τραγουδούν στα ποντιακά ( «από αυτό παίρνω κουράγιο να συνεχίσω»), ενώ διατυπώνει την άποψη ότι η παράδοση δεν είναι κάτι το στατικό. «Με ενδιαφέρει και με απασχολεί αν ένα νέο παιδί μπορεί να ακούσει αυτό που κάνουμε με τον ποντιακό στίχο και την ποντιακή λύρα.Γι΄ αυτό και προσπαθώ οι στίχοι μου να περιγράφουν τον σημερινό τρόπο ζωής- χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν “πατάμε” πάνω στον παλιό τρόπο στίχου και μουσικής. Σεβόμενοι την παράδοσή μας θέλουμε να προσθέσουμε κάτι το νέο. Δημιουργούμε το παρόν και το μέλλον.Το κλασικό ποντιακό τραγούδι υπήρχε και θα υπάρχει, αλλά για να το αγκαλιάσουν οι νέες γενιές θα πρέπει να παρουσιαστεί πιο φρέσκο και σημερινό.Αυτός είναι ο σκοπός μας και αυτό είναι το... πείραμα 
που κάνουμε». 

ΠΗΓΗ: www.tovima.gr ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ 14/03/09

Χρήστος Αντωνιάδης: Η ψυχή της ποντιακής παράδοσης δεν θα χαθεί ποτέ από τις καρδιές των ανθρώπων - του Μιχάλη Αγραφιώτη

«Βάσταξον, καρδιά μ’ βάσταξον, κάμποσα χρόνεα κι’ άλλο, όπως βαστούνε τα ραχιά την βαρυχειμωνίαν, όπως βαστάζνε τα δεντρά  την παραγρανεμίαν» είναι οι στίχοι του τραγουδιού του εκλιπόντος Ιατρού και φίλου, Χρήστου Αντωνιάδη με τίτλο «Βασταξον’ καρδιά μ’». Συγκλόνισε η είδηση του θανάτου όσους τον γνώριζαν. Σεμνός, συνετός και πάντα χαμογελαστός, παρείχε ηρεμία και αγάπη στον συνομιλητή του. Δυστυχώς, η καρδιά που γι’ αυτή ο γιατρός έγραψε τόσο όμορφους στίχους, τον πρόδωσε σήμερα τα ξημερώματα σαν να γνώριζε εκ των προτέρων τα παιχνίδια της μοίρας.
Ιδιαίτερα έξυπνος άνθρωπος αλλά ταυτόχρονα σεμνός, ταπεινός διέκρινες στο βλέμμα του τα ανθρώπινα συναισθήματα που δύσκολα συναντούσες σε έναν γιατρό τόσο πολυάσχολο και πετυχημένο. Έναν άνθρωπο που τον γνώριζαν παντού όπου και αν πήγαινα από την Ελλάδα έως τις Ηνωμένες Πολιτείες. Έναν άνθρωπο που βοήθησε πολύ κόσμο και διέκρινες την συμπαράσταση του στον πόνο του άλλου στην πράξη και όχι στα λόγια.
Κατάθεση ψυχής ήταν ο τίτλος της πρώτης του ποιητικής συλλογής. Κατάθεση ψυχής και στην ίδια του τη ζωή για τον συνάνθρωπο, την επιστήμη, την ποντιακή παράδοση και τον τόπο του. Δυστυχώς, η Κοζάνη, η Δυτική Μακεδονία έχασαν έναν μεγάλο στυλοβάτη της ποντιακής παράδοσης και της επιστήμης. Το έργο του θα μείνει παρακαταθήκη στους επόμενους. Ένας άνθρωπος με πολύ σημαντικά χαρακτηριστικά, δεν πρόκειται ποτέ να λησμονηθεί από τους φίλους του και τους ανθρώπους που αγάπησαν την ειλικρίνεια του, το αγαπητό χαρακτήρα του και το ισχυρό πνεύμα του. Ο Χρήστος Αντωνιάδης θα ζει για πάντα στις καρδιές όλων των συμπατριωτών μας.

«Όπως βαστάζ’ η θάλασσα
τη κόσμη τα καράβεα
όπως βαστάζ’ ο ουρανόν
εκείνα όλα τ’ άστρα
όπως βαστάζ’ το χάλκωμαν
‘ς ση καζαντζή τα χέρα
Όπως βαστάζ’ το σίδερον
‘σ σην βαρυτσακουτσέαν
βάσταξον κάρδια μ’ βάσταξον
αν θέλεις κι αν ‘κι θέλεις
βάσταξον κάρδια μ’ βάσταξον
αν θέλει κι αν ‘κι θέλεις»
Καλό παράδεισο!

ΠΗΓΗ: www.kozan.gr

28 January 2013

28/01/13 ΒΙΝΤΕΟ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ: ΜΑΚΡΥΝ ΚΑΪΤΕΝ - ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΑΝΑΚΑΛΗΣ

Efxinos Pontos Montreal Zumbathon

ZUMBAthon In support of Alexandros Kouvakas







Fundraising event for a great cause! The Pontian Association of Montreal and the Macedonian Association “Philip Alexander”, in collaboration with, Laval Liberty High School are organizing a Zumbathon in order to support a great young man achieve his dream of becoming a member of the Hellenic national weight lifting team and competing in the 2016 Olympic games. Sunday, February 3rd, from 2pm-3pm with Fotini Makridis at Laval Liberty High School 3200 Souvenir Ouest, Laval, Quebec. (cross street Chomedey Blvd) Come Party with us!!! It's only $12.00 and for a GREAT cause. Let's get Alexandros the support he needs.


For more information: Facebook event page
mania@efxinospontos.org
macedonianassociation@gmail.com
http://www.efxinospontos.org/

15 January 2013

15/01/2013 ΒΙΝΤΕΟ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ: ΡΩΜΑΝΑ - ΠΟΓΑΡΙΔΗΣ - ΗΛΙΑΔΗΣ



Γράφει ο φίλος μας Πάνος Ηλιάδης:

"Ένα cd που ηχογραφήθηκε στο σπίτι μου στην Καβάλα, το χειμώνα 2011/2012 με πολύ αγάπη και μεράκι για την ποντιακή παράδοση. Στο τραγούδι είναι ο καθηγητής μου που διδάσκει στο Τμήμα Βιομηχανικής Πληροφορικής του ΤΕΙ της Καβάλας και που κατάγεται από τα Κομνηνά-Εορδαίας-Κοζάνης (Ούτσενα)."

"ΡΩΜΑΝΑ" - 
Επιτραπέζιο παρχαρέτκον καϊτέν
Τραγούδι: Πογαρίδης Δημήτρης
Λύρα: Ηλιάδης Πάνος


Our friend Panos Iliadis writes:

"This is a CD that was recorded in my own apartment in the city of Kavala, Greece this past winter of 2011/2012 with tremendous love and passion for the Pontic tradition. Singing in the recordings is my professor of Industrial Informatics who is originally from Komnina-Eordaias-Kozanis (Utsena)."


"Romana"
Vocals: Dimitris Pogaridis
Lyra: Panos Iliadis

Ακούστε όλο το CD εδώ:
Listen to the entire CD here:





13 January 2013

Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ: 19 ΜΑΪΟΥ, ΗΜΕΡΑ ΜΝΗΜΗΣ - ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΟΥΖΟΥΝΙΔΟΥ

Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ: 19 ΜΑΪΟΥ, ΗΜΕΡΑ ΜΝΗΜΗΣ 

ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΟΥΖΟΥΝΙΔΟΥ


(άρθρο από την σελίδα www.trapezounta.com - 1η δημοσίευση 20 Μαϊου 2006)




Δυο γυναίκες πρόσφυγες, που ενσαρκώνουν στην πράξη πρόσωπα αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Αναθυμούνται αυτούς που έχουν χάσει και βυθίζονται στη θλίψη. Ποιος περίμενε τέτοιο πόνο;




Η Ελλάδα θρηνεί τα θύματα του πιο εξοντωτικού πολέμου του 20ου αιώνα. Ενας αιώνας του οποίου τα πρώτα χρόνια σημαδεύονται και ποτίζονται απο το αίμα των Ελλήνων του Πόντου και της Μ. Ασίας. Το ένδοξο και πολίτιμο κομμάτι αυτό του Ελληνισμού κινδυνεύει να αφανιστεί από τήν μανία και το μίσος του τέρατος ΜΟΥΣΤΑΦΑ ΚΕΜΑΛ '' Ατατούρκ '' ( πατέρας των Τούρκων ).

Ενα προσχεδιασμένο έγκλημα το οποίο πολλοί απο τους φίλους και συμμάχους της Ελλάδος βοήθησαν να υλοποιηθεί με αποτέλεσμα να ξεριζωθούν τα αδέρφια μας απο τις πατρωγονικές τους εστίες. Εκεί που για 3.000 χρόνια διέπρεψαν, δημιούργησαν και διατήρησαν άσβεστη την φλόγα του Ελληνικού Πνεύματος.

Απο το 1908 ώς το 1912 κυριαρχεί πλέον η ιδέα '' Η ΤΟΥΡΚΙΑ ΣΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ '' και αυτό μεταφράζεται με περιστατικά όπως δολοφονίες και κατασχέσεις περιουσιών.

1912-1914 το σχέδιο των Τούρκων παίρνει σάρκα και οστά και αρχίζουν οι διωγμοί όλων των Ελληνικών πλυθησμών. Ελληνες απο την Θράκη, τον Πόντο και την Μ. Ασία μετακινούνται προς την Ελλάδα. Οι Ελληνες ή αναγκάζονται να καταφύγουν στην Ελλάδα ή εξαναγκάζονται.

Η εξόντωση των Ελλήνων είναι πλέον γεγονός ( 1914- 1918 )Χωριά ολόκληρα καίγονται και μαζι με αυτά οτι οι Ελληνες τόσα χρόνια δημιούργησαν. Οι πλυθησμοί διώκονται και θανατώνονται. Βιάζονται, σφαγιάζονται και εκτοπίζονται στην ενδοχώρα. Οτιδήποτε Ελληνικό καταστρέφεται και έρχονται τα πρώτα για τους Τούρκους επιθυμητά αποτελέσματα.

Οι νεκροί στην περιοχή του Πόντου υπολογίζονται σε 353.000 με επίσημα στοιχεία ενώ πιστεύεται οτι είναι πολυ περισσότερα. Μαρτύρια που δεν τα συλαμβάνει ανθρώπινος νούς. 
Οσα και να γραφτούν ποτέ δεν θα μπορέσουν να περιγράψουν αυτά που βίωσαν οι πρόγονοι μας.

Το τέλεια αυτό οργανωμένο έγκλημα που βασίστηκε στην κατάργηση τών προνομίων τα οποία μεταφέρονται απο την αρμοδιότητα του Οικουμενικου Πατριαρχείου στην Τουρκική Κυβέρνηση. Στην στρατολογία τών Ελλήνων στα γνωστά σε όλους μας Τάγματα Εργασίας '' Αμελέ Ταμπουρού ''. Στην εξόντωση ολόκληρων οικογενειών στις επιτάξεις και στις βαριές φορολογίες. Στους εξισλαμισμούς, στους εκτοπισμούς και στις απελάσεις συνθέτουν την γεμάτη αίμα εικόνα της ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ.

Ποιός ήταν τελικά ο σκοπός όλης αυτής της τραγωδίας, ποιός ήταν ο υπαίτιος όλων αυτών των δεινών τών Ελλήνων του Πόντου και της Μ. Ασίας; Πότε θα μάθουμε τήν πραγματική αλήθεια; Κατηγορούμε τίς συμμαχικές δυνάμεις οτι μας πρόδωσαν. Μήπως μας πρόδωσαν οι ίδιοι οι Ελληνες; Μήπως ακόμα μας προδίδουν; Για ποιούς θυσιαστίκαμε και ποιάς άρρωστης σκέψης θύματα γίναμε; Ολοι περιμένουμε την Διεθνή αναγνώριση της γενοκτονίας. Τι θα γίνει όμως την άλλη μέρα; Θα αρχίσουμε να χορεύουμε να γλεντάμε και να κοιμόμαστε ήσυχοι ή θα ξυπνήσει μέσα μας η συνείδηση και θα αναλάβουμε τίς ευθύνες μας απέναντι στους νεκρούς μας;

Τα ιστορικά στοιχεία ειναι απο την εγκυκλοπαίδεια  
''Αλησμόνητες Πατρίδες του Ελληνισμου '' τόμος 9 '' Ο ΗΡΩΙΚΟΣ ΠΟΝΤΟΣ ''

 

ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ "Η Γεκοντονία των Ελλήνων του Πόντου τ.14" - Φάνης Μαλκίδης


ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΣΙΑ  
Κωνσταντίνος Φωτιάδης
Η Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου τ. 14 
Θεσσαλονίκη – Ηρόδοτος, 2002-2005

του Θεοφάνη Μαλκίδη

(άρθρο από την σελίδα www.trapezounta.com - 1η δημοσίευση 15 Νοεμβρίου 2005)








1.Εισαγωγή


Στην προσπάθεια να γίνει μία πρώτη αποτίμηση αυτού που ονομάστηκε στην ιστορική και πολιτική επιστήμη στον ελλαδικό χώρο Ποντιακό ζήτημα, θα πρέπει
να σταθούμε αρχικώς σε μία γενική παραδοχή: Το θέμα, για πολιτικούς κυρίως λόγους, έμεινε στο περιθώριο, στη λήθη, αφού κάθε αναφορά σ΄ αυτό ήταν απαγορευμένη λόγω της «ελληνοτουρκικής φιλίας» που αναδυόταν λίγο πριν –λίγο μετά τους διωγμούς των Ελλήνων από την Ιωνία, την Πόλη, την Κύπρο, τα Ίμια. 


Ο μελετητής οφείλει ερευνώντας το Ποντιακό ζήτημα να λάβει υπόψη του τρεις (τουλάχιστον) συνιστώσες του: Η πρώτη αφορά την αναγνώριση της 19ης Μαΐου ως ημέρας μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου, θέμα που αποτελεί για πολλούς (συλλόγους, φορείς, πολίτες, πολιτικούς, επιστήμονες, κ.ά) το μείζον σχετικά με το Ποντιακό ζήτημα. Η δεύτερη συνιστώσα αφορά τη σημερινή όψη των ποντιόφωνων –κρυπτοχριστιανών στην Τουρκία και ιδιαίτερα στον τόπο διαβίωσής τους στον Πόντο, και τρίτη σχετίζεται με τους Πόντιους της τέως 
ΕΣΣΔ.


2.Το ζήτημα της γενοκτονίας και η ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως ημέρας μνήμης

Ο συγγραφέας παρά τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετώπισε για τη συγγραφή και κυρίως για την έκδοση του πολύτομου έργου του, κατόρθωσε μετά από δέκα χρόνια κοπιαστικής έρευνας να στοιχειοθετήσει το μεγάλο έγκλημα της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Η γενοκτονία των Ποντίων (1916 – 1923), η οποία όπως αποδεικνύει μέσα από σειρά αρχείων ο συγγραφέας έχει πάνων από 353.000 θύματα, αποτελεί μία ακόμη μεγάλη γενοκτονία του 20ου αιώνα μαζί με την Αρμενική και την Εβραϊκή. Η γενοκτονία των Ποντίων έχει τις ίδιες ηθικές αναλογίες με αυτές των Εβραίων και των Αρμενίων, δυστυχώς όμως αποτελεί τη λιγότερο γνωστή και περισσότερο αγνοημένη από τους εθνικούς και διεθνείς οργανισμούς και την ίδια την ελληνική πολιτεία [1]. Η πολιτεία 70 χρόνια μετά τη τέλεση του εγκλήματος, το 1994, ανέλαβε να συντάξει και να φέρει προς έγκριση το σχετικό νομοσχέδιο στη Βουλή των Ελλήνων, ενώ η ελληνική κοινωνία με πρωταγωνιστές τους ποντιακούς συλλόγους και τα ποντιακής καταγωγής ενεργά της μέλη, κινήθηκε πολλές φορές πιο μπροστά από τους θεσμούς, διευρύνοντας τη σημασία της αναγνώρισης, περιφρουρώντας ταυτόχρονα την ημέρα μνήμης από κινήσεις και ενέργειες αντίθετες προς το γράμμα και το πνεύμα του νόμου και της αλήθειας. 

Ο Ποντιακός Ελληνισμός, από την πτώση της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας (1461) γνώρισε συνεχείς διωγμούς, και προσπάθειες για το βίαιο εξισλαμισμό και εκτουρκισμό του – οι σημερινοί ποντιόφωνοι μεν μουσουλμάνοι (κρυπτοχριστιανοί) στην Τουρκία είναι μία συνιστώσα αυτής της πολιτικής- με αποκορύφωμα την καλά οργανωμένη και σχεδιασμένη, προγραμματισμένη, συστηματική και μεθοδευμένη γενοκτονία εναντίον των αρχών του 20ου αιώνα. Η απόφαση για την μαζική δολοφονία του Ποντιακού Ελληνισμού λήφθηκε από τους Νεότουρκους το 1911, εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου και ολοκληρώθηκε από το Μουσταφά Κεμάλ ( 1919 – 1923 ).

Η τρομοκρατία, τα εργατικά τάγματα, οι εξορίες, οι πυρπολήσεις των χωριών, οι βιασμοί, οι δολοφονίες ανάγκασαν τους Έλληνες του Πόντου να εγκαταλείψουν τις προαιώνιες εστίες τους και να μετοικήσουν μετά από εξοντωτικές πορείες, στην Ελλάδα, στη ΕΣΣΔ, το Ιράν, στη Συρία, και αλλού (Αυστραλία, ΗΠΑ) ή ως μέσο αυτοάμυνας να αναληφθεί αντιστασιακή δράση εναντίον του οργανωμένου σχεδίου εξόντωσης. Έχει γίνει πλέον σήμερα αντιληπτό ότι α θύματα της γενοκτονίας θα ήταν πολύ περισσότερα, αν δεν υπήρχε το ποντιακό αντάρτικο. Τον επίλογο της ποντιακής γενοκτονίας αποτελεί ο βίαιος ξεριζωμός των επιζώντων μετά το 1922. Με τη συνθήκη της ανταλλαγής των πληθυσμών έρχονται στην Ελλάδα και τα τελευταία υπολείμματα της εν ροή γενοκτονίας όπως ονομάστηκε,[2] τα οποία θα ζήσουν πολλά για χρόνια στο περιθώριο εντασσόμενα σε εθνικές σκοπιμότητες, κομματικές λογικές, τοπικιστικές αντιπαραθέσεις και ελλαδικές συρράξεις. Πολλοί Πόντιοι επιζώντες της γενοκτονίας θα ζήσουν αντιφατικές στιγμές στο ελλαδικό κράτος. Σύντομα πολλοί θα αναζητήσουν καλύτερες συνθήκες διαβίωσης στο εξωτερικό, ενώ σε λιγότερο από τη χρονική περίοδο μίας γενιάς αρκετοί θα ξαναγίνουν πρόσφυγες με τη λήξη του εμφυλίου πολέμου. Εκεί στις χώρες της τ. ΕΣΣΔ θα ξαναβρούν τους συγγενείς τους και συμπολίτες τους και θα μάθουν για την τύχη των αγνοούμενων μετά τη γενοκτονία. 

Ο συγγραφέας διακρίνει τρεις χρονικές φάσεις στη διαδικασία της Γενοκτονίας. Εκείνη της περιόδου 1908-1914, όταν η άνοδος της Νεοτουρκικής Ιδεολογίας, σε συνδυασμό με την έκρηξη των Βαλκανικών Πολέμων και τη διείσδυση της Γερμανίας στη Μικρασία, δημιούργησαν τις συνθήκες για τις εκτοπίσεις. Ο συγγραφέας παρουσιάζει τη βαθμιαία μεταστροφή των συναισθημάτων, από την αγαλλίαση όταν ξέσπασε η Νεοτουρκική Επανάσταση το 1908 έως την απογοήτευση, το φόβο και την αβεβαιότητα, όταν το σχέδιο εκτουρκισμού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με παράλληλο αφανισμό των μειονοτήτων άρχισε να εφαρμόζεται.
Η δεύτερη περίοδος της Γενοκτονίας διαδραματίσθηκε το 1915-1918, όταν οι αντιπαραθέσεις του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου αναβάθμισαν την πολιτική της εθνοκάθαρσης. Στις γερμανικές και αυστριακές εκθέσεις που συγκέντρωσε ο συγγραφέας υπάρχουν πληροφορίες για την ένταση και την έκταση των εκτοπισμών. Μάλιστα ο Αυστριακός Πρόξενος στην Τραπεζούντα υπολόγιζε, τον Ιανουάριο του 1918, σε 80.000-100.000 τους εκτοπισμένους Έλληνες του Πόντου, ενώ ελληνικές μαρτυρίες ανεβάζουν στις 233.000 τους νεκρούς και σε 85.000 όσους εκδιώχθηκαν στη Ρωσία.

Η τρίτη περίοδος (1919-1922) της Γενοκτονίας, αρχίζει με την έλευση της Ελλάδας στη Μικρασία, ενώ η τραγική κατάληξη των επιχειρήσεων οδήγησαν σε γενίκευση των σφαγών και των εκτοπίσεων στην περιοχή του Πόντου. Είναι η περίοδος κατά την οποία στο διπλωματικό πεδίο εμφανίσθηκαν νέοι πρωταγωνιστές, όπως οι Βρετανοί, οι Γάλλοι, οι Ιταλοί και κυρίως οι Σοβιετικοί, η βοήθεια των οποίων προς τον Κεμάλ ευθύνεται, κατά τον συγγραφέα, τα μέγιστα για την τραγική κατάληξη της μικρασιατικής περιπέτειας. Είναι η στιγμή που το ζήτημα της ίδρυσης ανεξάρτητου Ποντιακού Κράτους, συνάντησε την αντίθεση του Βενιζέλου, την ώρα που ο Μουσταφά Κεμάλ και ο Τοπάλ Οσμάν ένωσαν τις δυνάμεις τους για να εξαφανίσουν τον Ελληνισμό του Πόντου.

Σε όλο το διάστημα μετά το 1923, το ζήτημα της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου απουσίαζε από την επίσημη πολιτική ατζέντα και συζήτηση στην ελληνική κοινωνία. Στην μεν πολιτική ανταλλαγή απόψεων, οι Πόντιοι ήταν μία μεγάλη, συμπαγής λόγω παραδόσεων κοινωνική ομάδα όπου ο κάθε κρατικός -πολιτικός -κομματικός σχηματισμός μπορούσε να υλοποιήσει θέματα πελατειακής πολιτικής. Στην ελληνική κοινωνική δομή τις περισσότερες φορές οι Πόντιοι ταυτιζόταν με το χορό και το τραγούδι. Έτσι μέχρι τα μέσα τις δεκαετίας του 1980 όταν μεμονωμένοι ποντιακοί σύλλογοι και Πόντιοι της δεύτερης προσφυγικής γενιάς, ανέδειξαν το ζήτημα της γενοκτονίας, [3] αυτό παρέμεινε ως ένα άγνωστο θέμα με σαφείς προεκτάσεις στις διμερείς σχέσεις τόσο με την Τουρκία, όσο και με άλλες κράτη και υπερεθνικούς οργανισμούς. Τελικά μετά από μία προσπάθεια που κράτησε σχεδόν 10 χρόνια από τη στιγμή που τέθηκε το θέμα στα ελληνικά κόμματα, στον οργανωμένο ποντιακό χώρο και την ελληνική κοινωνία, στις 24 Φεβρουαρίου 1994 η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε την ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως «Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στο Μικρασιατικό Πόντο».
Από την πλευρά της η πολιτεία με το νόμο προώθησε τα σχετικά με την προσφερόμενη τιμή προς τα θύματα της γενοκτονίας, ενώ σύντομα δέχθηκε και τα αιτήματα των Ποντιακών σωματείων για εισαγωγή της ιστορίας του Ποντιακού Ελληνισμού στα ελληνικά σχολεία. Από την άλλη πλευρά βεβαίως η ελληνική πολιτεία πολλές φορές με ενέργειές της, οι οποίες εντάσσονται σε προφανείς λογικές εξομάλυνσης των σχέσεων με την Τουρκία και την ανάδειξη ενός φιλειρηνικού προσώπου στη διεθνή κοινότητα, δεν έγιναν τα δέοντα για τη διαφύλαξη της ημέρας μνήμης και την διεθνοποίηση της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου. Σ΄ αυτές τις ενέργειες εντάσσεται και η κωλυσιεργία μη έκδοσης των ντοκουμέντων της γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού, τα οποία ο Κ. Φωτιάδης τα εξέδωσε ιδίοις εξόδοις και με βοήθεια απλών πολιτών, της Νομαρχίας Κοζάνης και του Δήμου Ελλησπόντου Κοζάνης [4] και μόνο λίγο πριν τις εκλογές του 2004 η Βουλή εξέδωσε έναν τόμο.

Παράλληλα η υπόθεση της διεθνοποίηση της γενοκτονίας δεν αποτέλεσε μία υπόθεση της ελληνικής πολιτικής, και μπροστά στην κρατική και κομματική ολιγωρία προωθήθηκε από μέλη μη κυβερνητικών οργανώσεων [5].

Στο έργο του Κ. Φωτιάδη περιλαμβάνεται η ιστορική διαδρομή των Ποντίων και η τεκμηρίωση της γενοκτονίας ( τόμοι 1,2,3), τα έγγραφα του ελληνικού υπουργείου εξωτερικών (τόμοι 4,5), τα πρακτικά κοινοβουλίων (τόμος 6), τα αρχεία (σε μετάφραση) των Υπουργείων Εξωτερικών της Μ. Βρετανίας, Γερμανίας, Γαλλίας, Αυστρίας, Βατικανό, Ιταλίας, Κοινωνίας των Εθνών, και του γαλλικού στρατού (τόμοι 7, 8), αρχεία της Ρωσίας και της ΕΣΣΔ (τόμος 9), δημοσιεύματα ελλαδικού και κυπριακού τύπου (τόμος 10), ελληνικά και ξενόγλωσσα άρθρα (τόμος 11), ενώ στους τόμους 12, 13, 14 παρατίθενται τα πρωτότυπα έγγραφα από τα αρχεία των υπουργείων εξωτερικών της Μ. Βρετανίας, Γερμανίας, Αυστρίας, Γαλλίας, Βατικανό, Ιταλίας, Κοινωνίας των Εθνών, και του γαλλικού στρατού.

Το έργο προλογίζουν οι καθηγητές Δ. Κωνσταντόπουλος, Ν. Σαρρής και Κ. Βακαλόπουλος, ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης και ο πρόεδρος του Συλλόγου «ενάντια στη γενοκτονία», τούρκος αγωνιστής Ali Ertem, ο οποίος συγκέντρωσε 11.000 περίπου υπογραφές για την αναγνώριση της γενοκτονίας, τις οποίας έστειλε στο τουρκικό κοινοβούλιο. Μία ουσιαστική και συμβολική κίνηση από τον Ali Ertem, ο οποίος όπως γράφει ο συγγραφέας «είχε την τόλμη να γράψει ένα εκτενές ανθρώπινο και αποκαλυπτικό προλογικό σημείωμα, για το ειδικότερα γι΄ αυτό δυσχερές θέμα που διαπραγματεύομαι»(σ.25).

3. Συμπερασματικά

Ο Κ. Φωτιάδης κατάφερε μετά από πολλά χρόνια και μία τιτάνια ερευνητική προσπάθεια- δεν ήταν μόνο η ανεύρεση των πηγών αλλά κυρίως ο αγώνας για να αποσιωπηθούν (….)- να δώσει στο αναγνωστικό κοινό ένα ολοκληρωμένο έργο για τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Μένει τώρα, έχοντας πλέον τα γραπτά και τα τεκμήρια του εγκλήματος να υπάρξει περαιτέρω ανάδειξη και διεθνοποίηση της γενοκτονίας, η οποία υπερβαίνει τον Ποντιακό Ελληνισμό και διαπερνά όλη την ελληνική πολιτική και κοινωνία. Αποτελεί κυρίαρχο συστατικό στοιχείο της εξωτερικής πολιτικής και του έθνους- η Αρμενία είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα[6]- που σέβεται την ιστορία και την αλήθεια, δηλαδή τη μη λήθη.

Θεοφάνης Μαλκίδης
Λέκτορας Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης
e-mail:fmalkidi@bscc.duth.gr

[1] Ο Πολωνοεβραίος καθηγητής της Νομικής του Πανεπιστημίου του Γέιλ, Ραφαήλ Λέμκιν, εισήγαγε τον όρο «γενοκτονία» το 1944. Ο όρος του Λέμκιν αποτέλεσε τη βάση της ορολογίας που χρησιμοποίησαν ο ΟΗΕ για να συνταχθεί η «Συνθήκη περί Γενοκτονίας» της 9ης Δεκεμβρίου του 1948. Τότε κωδικοποιήθηκε το συγκεκριμένο έγκλημα και ορίστηκαν ακόμα και τιμωρίες για τους εγκληματίες, αλλά αυτό δεν σταμάτησε την άσκηση βίας εναντίον ομάδων ανθρώπων με διαφορετικότητα από τους θύτες τους. Lemkin R., Axis rule in Europe. Law of Occupation. Analysis of Gioverment propsals for readers, Washington 1944.


[2] Ενεπεκίδης Π., Εφημερίδα Καθημερινή 17.8.1997 και Γενοκτονία στον Εύξεινο Πόντο, Θεσσαλονίκη 1996.


[3] Βλ. σχετικά τις δύο εκδόσεις που θεωρούνται ότι προέβαλλαν το ζήτημα της αναγνώρισης της γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού, ως κυρίαρχο για το σημαντικό αυτό κομμάτι του μείζονος Ελληνισμού. Φωτιάδης, Κ., -Χαραλαμπίδης, Μ., Πόντιοι: Δικαίωμα στη μνήμη, Αθήνα, Ηρόδοτος, 1987 και Χαραλαμπίδης, Μ., Το Ποντιακό ζήτημα σήμερα, Αθήνα, εκδ. Γόρδιος 2003.


[4] Βλ.τις σχετικές επιστολές όπως αυτές δημοσιεύονται στον 1ο τόμο.


[5] Charalambidis M., The Pontian Question in the United Nations, Athens 2004.


[6] βλ. Διαρκές Δικαστήριο των Λαών. Το έγκλημα της σιωπής. Η γενοκτονία των Αρμενίων. Αθήνα, Ηρόδοτος, 1988.

13/01/13 ΒΙΝΤΕΟ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ - ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ - ΝΙΚΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ